Risicomanagement: dit moet je weten

De markt is voortdurend in beweging: trends komen en gaan, aandelenkoersen stijgen en kelderen, en er komen steeds nieuwe start-ups bij. Hetzelfde geldt voor de risico's die je bedrijf (mogelijk) bedreigen: zij evolueren samen met de markt en kunnen dus zowel afzwakken als aan kracht winnen. Het is dus belangrijk voor je onderneming om de risico's regelmatig te analyseren en bij te houden, zodat je niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Een goed onderbouwd risicomanagement kan zelfs de sleutel zijn tot een hogere winst.

Vind hier je boekhouder

Wat is een risico?

Er zijn twee algemeen aanvaarde methodes om de impact en grootte van een risico te formuleren:

Verwachte-waardemethode	kans x gevolg
Kinney-methode	kans x gevolg x blootstelling

Een risico wordt gevaarlijker zodra de kans stijgt dat het risico voorvalt en/of zodra de gevolgen bijzonder ingrijpend zouden zijn. De kans van voorkomen drukt men uit door middel van een percentage: als een risico naar schatting 1 keer per 100 jaar zal optreden, dan krijgt die frequentie een waarde van 1%.

Kans	Gevolg	Gevaarlijk?
klein	klein	geen risico
klein	groot	minder belangrijk risico
groot	klein	minder belangrijk risico
groot	groot	belangrijk risico

Soorten risico’s

Je bedrijf kan met verschillende soorten risico’s te maken krijgen. De belangrijkste zijn wellicht operationele risico’s en financiële risico’s.

1. Operationele risico’s treden op wanneer bepaalde interne processen of systemen, die de kerntaken van de onderneming uitvoeren, niet meer naar behoren functioneren. Je kan fouten binnen je eigen bedrijfsorganisatie vermijden door de verschillende functies te scheiden en door er nauwkeurig op toe te zien dat je werknemers de correcte procedures naleven bij het vervullen van hun taken.

Deze monitoring is erg belangrijk, want in sommige situaties kunnen operationele risico’s leiden tot fraude en onherstelbare bedrijfsschade.

2. Financiele risico's. Er is sprake van financiële risico’s zodra de voorgelegde cijfers van een onderneming afwijken van de financiële werkelijkheid. Oorzaken omvatten onder meer foutieve tellingen en inventarisaties of onverwachte verliezen door bijv. diefstal. Een voorbeeld van een financieel risico is het marktrisico, ofwel de kans dat de marktwaarde van de activa daalt. Dit noemt men ook wel het koersrisico.

3. MVO-risico's. Is je bedrijf ook internationaal actief? Vergeet dan zeker niet om aandacht te besteden aan je MVO-risico’s (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen). Zo verzekert je dat de werking van het bedrijf gebeurt met respect voor milieu en mensenrechten, en dat je proactief risico’s als kinderarbeid, levensgevaarlijke werkomstandigheden en corruptie volledig terugdraait. Als je de OESO-richtlijnen respecteert, verleen je meer transparantie en betrouwbaarheid aan het bedrijf, waardoor klanten, investeerders en overheidsinstellingen gemakkelijker samenwerkingen met je zullen aangaan.

4. Algemene risico's. Bij het uitstippelen van een risicobeleid kun je ook onder andere rekening houden met algemene risico’s; deze houden externe factoren in zoals

• Heersende politieke situatie
• Technologische risico's
• Maatschappelijke risico's
• Juridische risico's

Terwijl je de zogenaamde risicolijsten opstelt, moet je alle potentiële risico’s uitgebreid beschrijven, inclusief de mogelijke oorzaken en gevolgen.

Vind hier je boekhouder

Het doel: oog voor risico’s en nieuwe kansen

Zodra alle mogelijke risico’s in kaart heeft gebracht die van toepassing zijn op je bedrijf, kun je ze controleren en uiteindelijk afzwakken. Een grondige analyse van alle risico’s en een bijhorend pakket aan beheersmaatregelen kan wonderen doen voor de continuïteit van je onderneming en zelfs de winstgevendheid ervan positief beïnvloeden. Je risicomanagement vormt op die manier de kern van je bedrijfsstrategie: je integreert de resultaten van je risicoanalyse immers in het besluitvormingsproces.

Soorten beheersmaatregelen bij risicomanagement:

1. Vermijden. Je verwijdert één van de twee factoren (kans en gevolg), of je elimineert ze allebei.
2. Verminderen. Je verzwakt één van de twee factoren (kans en gevolg), of je vermindert ze allebei.
3. Overdragen.  Je sluit voor het risico een verzekering af.
4. Aanvaarden. Je stelt vast dat het risico kleiner is dan wat men eerst had vooropgesteld als acceptabele verliezen.

Het spreekt vanzelf dat je de risico’s met de grootste potentiële winst of verlies eerst aanpakt. Ga hierbij voor een holistische aanpak: het is gemakkelijk om per project risico’s te bekijken, maar je moet ook aandacht hebben voor de manier waarop al die risico’s elkaar onderling kunnen beïnvloeden - en zo nieuwe risico’s kunnen creëren. De kans dat 1 project slaagt is namelijk groter dan de kans dat 4 projecten allemaal samen slagen.Is er bijv. een aanzienlijk brandgevaar in je onderneming? Dan kun je daarop reageren door houten meubilair te vervangen (Vermijden), door de aanwezige infrastructuur brandwerend te maken (Verminderen) of door een degelijke brandverzekering af te sluiten (Overdragen).

Door alle (onderlinge) risico’s in kaart te brengen kun je je beter voorbereiden op potentiële ongunstige ontwikkelingen: hoe grondiger de analyse, hoe efficiënter de beheersmaatregelen zullen zijn. Hiermee kun je ook grootschalige gevaren vermijden, zoals schandalen en fraude.

Een doordacht risicobeleid legt niet alleen alle mogelijke risico’s bloot, maar laat ook zien waar er nieuwe kansen liggen om het bedrijf te laten groeien en evolueren. Risicomanagement wordt zo de kern van de bedrijfsstrategie en een sleutel tot winstgevendheid.

De 5 basisstappen van risicomanagement

3 essentiële tips voor een succesvolle risicomanagement-cultuur

1. Betrek alle werknemers bij het proces

Laat de inhoud en de resultaten van het risicobeleid niet verkommeren op je harde schijf: deel de informatie, zodat alle lagen van de onderneming op de hoogte zijn van de bedrijfsrisico’s en van de manier waarop deze worden aangepakt.

Sterker nog: je risicobeleid heeft nog meer kans op slagen als je alle werknemers actief betrekt bij het risicomanagement. Elk departement heeft immers een goed oog op de potentiële risico’s die spelen in hun gebied en hoe ze projecten van andere afdelingen kunnen beïnvloeden. Je kunt hun professionele inzicht nog meer aanscherpen en versterken door opleidingen, workshops en/of brainstormsessies aan te bieden. Schep duidelijkheid door de verschillende taken binnen het risicobeleid te definiëren en de precieze doelstellingen te bepalen. Een bespreking van het risicomanagement kan ook bijvoorbeeld uitgroeien tot een vast onderdeel van elke teamvergadering. Zo spoor je de werknemers aan om actief mee te denken over alle bedrijfsrisico’s en hoe men ze kan aanpakken.

Zorg er ook voor dat degenen die risico’s nauwkeurig spotten en aankaarten zich gewaardeerd voelen. Door middel van discussie, stimulans en aanmoediging creëer je een bloeiend en effectief risicomanagement dat kan leiden tot zakelijk succes - en tevreden werknemers.

Verzamel de resultaten van het risicobeleid in een transparante en open locatie, en vergeet ook niet om regelmatig updates te geven over de onderzochte risico’s en overwogen strategieën. Hoe vaker je rapporteert en evalueert, hoe meer het risicomanagement zal verankeren in je bedrijfscultuur.

2. Investeren loont

Om je risicomanagement zo efficiënt mogelijk te maken, is het noodzakelijk om het te coördineren met behulp van ervaren en bekwame medewerkers. Zo kan bijv. een externe partij ingeschakeld worden om al je geïdentificeerde risico’s te beoordelen, zodat je zeker weet dat je op de goede weg bent. Je kunt er zelfs voor kiezen om een meer permanente samenwerking met derden aan te gaan: zo kan die externe firma jouw ondersteunen bij het hele proces, van identificatie tot implementering.

Naast investeringen in gespecialiseerde personeelsleden en/of firma’s kan het ook lonen om softwarepakketten te bestuderen die kunnen helpen met het databeheer van je risicomanagement - en hoe je dat op een transparante en toegankelijke manier kunt doen.

3. Beschouw risicomanagement nooit als “af”

De wereld en de markt zijn constant in verandering, en je bedrijfsrisico’s groeien en verzwakken voortdurend. Risicomanagement is daarom nooit een volledig afgewerkte taak. Sommige risico’s kunnen door de fluctuaties in de markt opeens aan relevantie winnen voor je onderneming, terwijl anderen aan kracht kunnen inboeten.

Zorg er dus voor dat je de markt nauwkeurig in de gaten houdt en voortdurend analyseert. Door regelmatige risicoanalyses uit te voeren en updates te geven, is het gemakkelijker om je voor te bereiden op wat er zal komen. Op die manier kun je niet alleen de gevolgen van ongunstige ontwikkelingen verzachten, maar ook de markt voorspellen en zo risico’s omzetten in commerciële kansen - en daarvan profiteren. Met voorspellende analyses kun je dus problemen voorkomen en tegelijkertijd nieuwe groeimogelijkheden creëren. Houd er wel rekening mee dat dit een continu proces is dat veel updates en bijsturingen vraagt.